Z DZIEJÓW KOŚCIOŁA W FAŁKOWIE
Fałków położony jest na niewielkim wzniesieniu przy krajowej drodze nr 42. Jego nazwa pochodzi od Chwaliboga (Faliboga), założyciela Fałkowa, wywodzącego się z rodu Doliwitów zwanych Szyrzykami herbu Doliwa, którzy później przyjęli nazwisko Falkowscy. W średniowieczu Fałków był małopolskim gniazdem rodowym Doliwów.
W historycznym dla Fałkowa roku 1340 w dniu 6 grudnia, za sprawą ówczesnych właścicieli dóbr fałkowskich Piotra i Jakuba Szyrzyków, król Kazimierz Wielki przemianował wieś Fałków w miasto na prawie magdeburskim. Król Zygmunt I Stary 13 kwietnia 1532 roku potwierdził dotychczasowe prawa miejskie. Miasto Fałków zgodnie z wymogami posiadało prostokątny rynek od którego prostopadle odchodziły zachowane do dziś ulice. Do dziś na wschodniej stronie rynku stoi kościół.
Doliwowie z Fałkowa należeli w XIV i XV wieku do najwybitniejszych rodów rycerskich w Rzeczpospolitej. Piastowali urzędy w kancelarii królewskiej Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Kanonik Jan Fałkowski jako Jan de Falcow wspomniany jest w kronikach Akademii Krakowskiej. W roku 1418 pełnił funkcję jej rektora.
Już w XIV wieku w Fałkowie na niewielkim wzgórzu wznosił się zamek, którego resztki murów i fosa przetrwały do dziś. Nie wiadomo dokładnie kiedy i dlaczego Fałków utracił prawa miejskie.
Kościół parafialny w Fałkowie należał pierwotnie do archidiecezji gnieźnieńskiej, archidiakonatu kurzelowskiego. W fałkowskiej Kronice Parafialnej jest zapis: prawdopodobnie erygowany na początku XI w. pierwej niż w Lipie, tzn. przed rokiem 1129. Jest to mało prawdopodobne, ponieważ nie ma innych źródeł pisanych, które potwierdzałyby powstanie parafii w XI wieku. Pewne jest natomiast, że parafię w Fałkowie ufundowali 24 kwietnia 1325 roku ówcześni jego włodarze Piotr i Jakub Szyrzykowie herbu Doliwa. Uroczystego poświęcenia dokonał arcybiskup gnieźnieński Janisław. Pierwszy fałkowski kościół miał być wykonany z modrzewia. W 1426 roku, kosztem ówczesnych właścicieli Fałkowa – Piotra i jego syna Jana, wybudowano kościół murowany o dł. 37 łokci szer. 11,5 łokci i wys. 12 łokci. Kościół p.w. Trójcy Przenajświętszej świętych Apostołów Mateusza i Macieja usytuowany był w frontem na zachód. Od XV do XIX wieku własnością parafii Fałków były wsie Wola Szkucka i Studzieniec.
Odnowiony przez ks. Andrzeja z Piotrkowa kościół fałkowski w 1603 roku został poświęcony przez sufragana gnieźnieńskiego ks. Jana Gniazdowskiego.
Ksiądz Maurycy Fryderyk w 1611 roku wprowadził Bractwo św. Anny, a w 1623 roku przyczynił się do ufundowania pomocniczej kaplicy św. Zofii. Modrzewiowa kaplica na terenie dzisiejszego cmentarza stała do 1884 roku.
17 kwietnia 1774 roku pożar zniszczył wyremontowany kościół, plebanię, zabudowania gospodarcze i nową wieżę kościelną. Spaliło się wiele dokumentów kościelnych. Wizytator Sebastian Skórkowski, który odwiedził fałkowską parafię w 1778, opisał kościół jako wyrestaurowany, murowany, w części z cegły i kamienia.
W latach 1845-1846 za sprawą ks. Józefa Urbańskiego został przeprowadzony niezbędny remont kościoła wewnątrz. Odmalowano świątynię w środku, zakupiono ławki, odnowione zostały okna i dach.
W 1850 roku ogłoszona była lictacya na reperacyę kościoła, dzwonnicy i wymurowanie nowej baszty przy kościele. Licytacja nie doszła do skutku i dopiero w 1859 roku kosztem Józefa i Emilii Jakubowskich do kościoła dobudowano zakrystię, a także pokryto blachą dach i wieżę, w której zawieszono nowe dzwony.
Z inicjatywy ks. Antoniego Krawczyńskiego kościół poszerzono o dwie boczne nawy, w których umieszczono ołtarze św. Anny i św. Barbary. Wewnątrz pomalowano ściany, ołtarze i ambonę. Odnowioną i powiększoną świątynię w 1897 roku poświęcił biskup Antoni Ksawery Sotkiewicz.
Pierwsza wojna światowa przyniosła ogromne zniszczenia całej okolicy. Fałków był pod silnym ostrzałem artyleryjskim, w czasie którego zniszczono zabytkowy kościół. Początkowo msze odprawiano w tzw. Ochronce dla dzieci, a później w tymczasowej drewnianej kaplicy św. Anny usytuowanej na rogu ulicy Przedborskiej i Pląskowickiej. Wybudowana przez ks. proboszcza dr. Władysława Chrzanowskiego w 1917 roku kaplica służyła za główną świątynię ponad dwadzieścia lat.
18 lipca 1929 roku kamień węgielny pod nowy kościół poświęcił biskup pomocniczy Paweł Kubicki.
W 1938 roku w dniach 26-28 sierpnia fałkowską parafię odwiedził biskup Jan Kanty Lorek, który poświęcił nowy kościół. Podczas wizyty biskupa Lorka uroczyście przeniesiono obraz Matki Boskiej z kaplicy św. Anny do poświęconego kościoła.
Druga wojna światowa również nie oszczędziła kościoła. Niemieckie bomby uszkodziły poważnie pokrycie dachowe. Kościół w latach 1939 – 1947 pokryty był słomą. Odbudowa, a zarazem zakończenie budowy spoczęło na barkach proboszcza Romana Ścisłowskiego. 12 września 1954 roku ponownego poświęcenia kościoła dokonał biskup Jan Kanty Lorek.
Dnia 10 kwietnia 1982 roku w Wielką Sobotę na skutek zwarcia instalacji elektrycznej spalił się zabytkowy barokowy ołtarz główny. Spłonęły dwie z czterech figury ojców kościoła. Zniszczeniu uległ słynący łaskami obraz Matki Boskiej Szkaplerznej. Remontu kościoła po pożarze oraz budowy nowego ołtarza podjął się proboszcz ks. Władysław Prząda. Odrestaurowano także obraz Matki Boskiej i dwie figury, które ponownie umieszczono w ołtarzu głównym.
14 czerwca 2013 kościół parafialny w Fałkowie wpisany został do rejestru zabytków, a z kolejnej inicjatywy ks. proboszcza Andrzeja Gawrysia dokonano ostatniej renowacji ołtarza, którego uroczyste poświęcenie odbyło się 22 maja 2016 roku.
Opracował: Konrad Mucha
Fot. 1 Pierwszy murowany kościół parafialny w Fałkowie ufundowany w 1426 roku.
Fot. 2 Ruiny XV – wiecznego kościoła zniszczonego w 1915 roku przez artylerię wojsk austro-węgierskich.
Fot. 3 Modrzewiowa kaplica p.w. św. Anny. Jako tymczasowa świątynia funkcjonowała w latach 1917-1938.
Fot. 4 Wojska Wehrmachtu przejeżdżające przez Fałków 6 września 1939 roku.
Fot. 5 Zabytkowy XVIII – wieczny, barokowy ołtarz. Do Fałkowa sprowadzony przez księdza Romana Ścisłowskiego. Spłonął 10 kwietnia1982 roku.